Adet Kanaması Nedir, Nasıl Olur?
Adet kanamaları mens, ay hali, regl, siklus, gibi isimlerle adlandırılır. Normal bir adet kanaması düzeni olan bir kadın ortalama 28 günde bir (bu süre bir adet kanamasının başladığı ilk günden, diğer adet kanamasının başladığı ilk güne kadar geçen süredir) kanama görür ve bu kanama 2-7 gün arasında devam eder.20-60 ml kan kaybı ile sonuçlanır. 7 günden uzun süren 80 ml veya daha çok kan kaybı olan, 21 günden kısa veya 35 günden daha uzun aralıklarla olan kanamalar anormaldir.
Yukarıda anlatılan düzenden her sapma düzensiz kanama olarak tanımlanır.adet düzensizlikleri genel olarak tanımlandığında;
Menoraji: Düzenli aralıklarla olmasına rağmen uzun sürmesi
Metroraji: Kanama miktarına bakılmaksızın düzensiz ve sık aralıklarla olan kanamalar.
Menometroraji: Tamamen düzensiz aralıklarla, fazla miktarda ve uzun süren anormal kanama.
Hipermenore: Adetlerin normalden fazla ve pıhtılı olması olması
Polimenore: Düzenli aralıklarla ama 21 günden daha sık kanama.
Oligomenore: 36 günle 6 ay arasında değişen aralıklarla gelen kanama.
Amenore: En az 6 ay kanamanın olmaması. gibi düzensizlikler; adet kanama düzensizlikleridir. Her düzensizlik tipinin kendine özgü nedenleri ve tedavi şekilleri olduğundan tanı koyma aşaması önemlidir.
Düzensiz vaginal kanaması olan kadınlarda yaş önemlidir. 40 yaş öncesi olan düzensiz kanamalar çoğunlukla hormonal nedenlere bağlı iken 40 yaş sonrasında hormon dışı sebeplerle olma ihtimali yüksektir.
Yoğun Ve Düzensiz Kanama Neden Olur? (Menometroraji)
Organik kökenli adet düzensizlikleri: Üreme organları ile ilgili çeşitli problemlerden kaynaklanır. Rahim içine doğru büyüyen ve baskı yapan myom (ur), polip, tümör veya yumurtalık kistleri gibi problemler bu tür adet düzensizliklerinin sebebidir.
Rahim içi araç kullanımı (spiral),aylık-üç aylık doğum kontrol iğneleri ve diğer bazı ilaçların kullanımı da düzensiz vaginal kanama yapabilir.
Gebeliğin düşük tehditi, dış gebelik, mol gebeliği (üzüm gebeliği) gibi erken dönem komplikasyonları da vajinal kanama şikayeti yapabilir.
Endometrit yani rahim iç dokusu enfeksiyonları yoğun kanama yapabilmektedir.
Rahim ağzı yaraları ve rahim ağzı kanseri de kanama ile belirti verebilmektedir.
Karaciğer ve kan hastalıkları,pıhtılaşma sorunları da yoğun kanama yapabilmektedir.
Fonksiyonel Nedenler: Yapısal bir problem olmaksızın, yalnızca hormonal problemlere bağlı adet düzensizlikleridir.
Adet Görememe ( Amenore) Neden Olur?
Amenore (adet görememe) ikiye ayrılır. Eğer meme gelişimi ve pubik tüylenme başlamış olan bir kızın 16 yaşına gelmesine rağmen adetlerinin başlamamasına primer amenore denir.
Daha önce adet görmüş bir kadının 3 ay süreyle adetlerinin kesilmesine ise; sekonder amenore denir.
Primer amenorenin en sık nedenleri;
- Yapısal gecikme
- Turner sendromu
- Hipotalamus ve hipofize ait patolojiler ve tümörler
- İmperfore hymen (Kızlık zarında açıklık olmaması)
- Vajina, serviks (rahim ağzı) veya rahmin doğuştan gelişmemiş olması (Mayer-Rokitansky-Kuster-Hauser sendromu, Müllerien agenezis)
- Testiküler feminizasyon (XY kromozomlu dişi dış görüntüsünde birey adet görememe şikayetiyle başvurur.) gibi bir çok nedenle amenore olabilir.
Sekonder amenore nedenleri;
- Gebelik (en sık nedendir)
- Emzirme
- Menapoz
- Anoreksia nervosa
- Hipofiz hastalıkları
- Prolaktinoma
- Diyabet, hipotiroidizm ve hipertiroidizm
- Polikistik over hastalığı
- Rahim içi yapışıklıklıklar (Asherman sendromu) gibi birçok neden amenore yapar.
Sık Adet Görme ( Polimenore) Neden Olur?
Yıllık görülen adet kanaması sayısının artmış olması (adet döngülerinin 21 günden daha kısa sürmesi) durumudur.Adet kanamalarının sürekli olarak erken görülmesinin en muhtemel nedeni hormonal dengesizliktir.Tanıda hormon testleri ve vajinal ya da pelvik ultrason öncelikli olarak yapılmalıdır.
Adet Kanamaları Neden Gecikir?
En sık neden GEBELİK’tir. Diğer bir neden ise; yumurtlama problemleridir.Bir kadında senede bir defa adet kanaması gecikmesi olması ileri inceleme gerektiren bir durum değildir. Ancak adet kanaması gecikmesi senede bir defadan daha sık oluyorsa muayene yapılması gerekmektedir.
1) Rahim içinden vajinanın çıkışına kadar olan tümüyle açık bir akış yolu sorunları
Düzenli adet kanaması gören bir kadında rahim içine veya rahim ağzına yapılan bir müdahale (küretaj, konizasyon) sonrasında adet kanaması olmaması durumunda en muhtemel neden açık olan bu yolun zarar görmüş olmasıdır. (Asherman sendromu) veya (Servikal stenoz )
2) Yumurtalık Problemleri ve Anovulasyon
- Polikistik Over Sendromu gecikmeli adet görmenin en sık görülen nedenlerinden biridir. Yumurtlamanın olmaması ya da geç olması adet gecikmelerine neden olur.Özellikle kilolu olan, gecikmelerle birlikte tüylenme, sivilcelenme gibi belirtiler yaşayan kadınlarda bu hastalık araştırılmalıdır.
- Menapoz ve Erken Menapoz ( Prematür over yetmezliği): Türkiye'de ortalama menopoz yaşı 50 dir. Daha erken yaşlarda (35 yaşından önce) ortaya çıktığında Erken Menopoz adını alır.Erken menapoz 20’li yaşlarda dahi görülebilmektedir.Bu nedenle erken tanı önemlidir
3) Hipofiz Ve Hipotalamus Salgı Bezi Sorunları
Bu etkenler arasında en sık görüleni prolaktin (süt) hormonu yüksekliğidir. Hipofizer kitle ve tümörler de adet düzensizliği yapabilirler.
Az Kanamalı Ve Kısa Süren Adet Görme (Hipomenore) Neden Olur?
Adet döneminde görülen kanama miktarı yaşla birlikte azalma eğilimi gösterir. Doğum kontrol hapı kullanımı da adet kanamasını önemli ölçülerde azaltan bir durumdur.
Sorunlu seyreden kürtajlar sonrası oluşan Asherman sendromu rahim iç tabakasında ortaya çıkan yapışıklıklar nedeniyle az adet görülmesine, ileri derecede yapışıklıklar nedeniyle ise hiç adet görülememesine neden olabilir.
Ayrıca erken gebelikte düşük tehlikesi ile karışan az miktarda olan kanamalar olabilir.
Cinsel İlişki Sonrası Kanama Neden Olur?
- İlişkiden hemen sonra veya ertesi günü beklenmedik bir şekilde kanama görülmesi durumudur.
- En muhtemel neden rahimağzında klamidya adı verilen bakterinin ve diğer bazı etkenlerin yarattığı rahimağzı enfeksiyonlarıdır (servisit).
- Diğer muhtemel nedenler arasında rahimağzı polipleri sayılabilir.
- Menopoz döneminde östrojen hormonunun azalması vajina duvarında incelmeye ve kuruluğa neden olur. Bu durum menopoz döneminde ilişki sonrasında görülen kanamanın en muhtemel nedeni olmakla beraber mutlaka jinekolojik inceleme yapılmalıdır.
- Rahim ağzında kanser öncüsü lezyonlar veya rahimağzı kanseri ilişki sonrası kanama şeklinde belirti verebilirler. Bu nedenle ilişki sonrası kanama da ciddiye alınması gereken bir belirtidir.
Adet Düzensizliğinde Ne Tür Testler Yapılır?
Hastaya öncelikle jinekolojik muayene ve ultrason yapılır. Muayene sırasında kanamaya neden olabilecek faktörler tek tek gözden geçirilir. Bekar hastalarda ise; karından ultrason ile rahim ve yumurtalıklar değerlendirilir.Yapılacak testler genel olarak;
- Jinekolojik muayene
- Ultrason ( Duruma göre vajinal ya da bekar hastalarda pelvik ultrason)
- Hormon testleri ( Adet gecikmelerinde gebelik testi mutlaka istenmelidir.)
- Histeroskopi ( Rahim içiyle ilgili problemlerde)
- Beyin MR’ı ( Sadece gerekli durumlarda )
Yapılan hormon testleri ile kanamaya neden olabilecek hormonal nedenler saptanır.
Jinekolojik ultrason ile rahim ve yumurtalıklara ait myom,kist,polip,tümör varlığı araştırılır. Aynı yöntemle rahim iç zarının kalınlığı (endometrial kalınlık) ölçülür. 40 yaş sonrası kanamanın bariz bir sebebi saptanamamışsa rahim iç zarından biopsi yani parça alınarak patolojiye gönderilmesi gerekebilir. Bu şekilde rahim iç zarının yapısı mikroskopik olarak değerlendirilir, rahim kanserleri yönünden araştırılır.
Adet Düzensizlikleri Tedavisi Nasıl Yapılmaktadır?
- Kanamanın tedavisi nedene yönelik olarak yapılır. Örneğin rahimde büyük myom,polip veya kanser varsa,ameliyatla tedavi gerekir.
- Rahim içine doğru büyüyen polip ya da myomlar Histeroskopik olarak tedavi edilebilmektedir.
- Rahim kalınlaşması varsa küretaj yapılarak rahim iç dokusunun inceltilmesi,kanamanın durdurulmasını ve elde edilen dokunun analizini sağlar.
- Adet gecikme problemlerinde kist varsa ilaç ya da ameliyatla tedavi edilmelidir.
- Az adet görme ya da adet görememe rahim içi yapışıklıklara bağlı ise histeroskopik olarak tedavi edilebilir.(Asherman sendromu)
- Hipofiz beziyle ilgili sorunlarda ilaç tedavisi verilebilir.( Prolaktinoma gibi..)
- Tüm bu araştırmalar sonucunda kanamaya neden olabilecek bir hastalık saptanmamışsa; adet düzensizliği hormonal dengesizliğe bağlıdır ve bu durumda adet düzenleyici ilaçlarla kanamaların düzeni sağlanabilmektedir.
